İşsizlik Sigortası Nedir, Ne Kadar?

İşsizlik sigortası, çalışanların işsiz kalmaları durumunda belirli bir süre boyunca maddi destek sağlayan, sosyal güvenlik sisteminin önemli bir parçasıdır. Bu anlamda işsizlik maaşı ya da diğer ismiyle işsizlik ödeneği sağlayarak çalışanların işsiz kaldıklarında yaşamlarını sürdürebilmeleri için bir güvence sunar. 2000 yılında yürürlüğe giren bir düzenleme ile uygulamaya konulmuştur. İşsizlik ödeneği, sağlık hizmeti ve iş arama sürecinde destek gibi olanaklar sunar. İşsizlik sigortası primi, çalışanların brüt maaşları üzerinden belirli oranlarla kesilir ve işsiz kaldıklarında bu kişilere sigorta ödemesi yapılır. Bu sigortadan yararlanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. 

İşsizlik Sigortası Nedir?

İşsizlik sigortası, bir iş yerinde çalışan ve herhangi bir kasıt ya da kusur olmaksızın işini kaybeden sigortalılara, işsizlik durumunda gelir kaybını belli bir süre karşılamak amacıyla oluşturulan zorunlu bir sigorta sistemidir. Çalışanların işsiz kaldıklarında maddi zorluk yaşamamalarını sağlamak için devlet tarafından düzenlenen ve sigortalılara belirli bir süre boyunca işsizlik maaşı veren bir mekanizmadır. İşsizlik sigortası, sigortalının çalıştığı süre boyunca ödediği primler üzerinden hesaplanır. Kişilerin, belirli bir maaş ile geçimini sürdürmesine yardımcı olur. Bu sistem, sosyal güvenlik kapsamında yer alır.

İşsizlik sigortası primleri, sigortalının brüt maaşından kesilen bir oranla ödenir. Sigortalı çalışanlar, işverenleri ve devletin katkılarıyla prim ödemeleri yaparak bu sigorta kapsamına girer. İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için belirli bir süre sigortalı olarak çalışmış olma ve işsiz kalmış olma gibi şartlar vardır. 

İşsizlik Maaşından Kimler Yararlanabilir?

İşsizlik sigortası, belirli şartları sağlayan tüm sigortalı çalışanları kapsar ve çalışanların işsiz kalmaları durumunda geçici gelir desteği sağlar. Bu sigortaya katılım, iş sözleşmesine bağlı çalışan kişiler için zorunludur. Ayrıca belirli sektörlerde çalışan ve belirli koşulları taşıyan bazı gruplar da isteğe bağlı olarak bu sigorta sistemine dahil olabilir. İşsizlik sigortasından faydalanabilmek için çalışanın sigortalı olması, iş sözleşmesinin geçerli olması ve belirli süre prim ödemiş olması gibi kriterler bulunur.

İşsizlik sigortasından yararlanabilecek kişiler aşağıdaki gibidir:

• İş sözleşmesine bağlı şekilde çalışan sigortalılar
• Banka sandıklarına tabi olan sigortalı çalışanlar
• Belirli süreli iş sözleşmesine dayalı çalışanlar
• Şehir içi toplu taşımada, belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan, çalışma günü sayısı 10 günden az olan kişiler
• Ticari taksi, dolmuş, minibüs gibi araçlarda çalışan şoförler

Bunun yanı sıra isteğe bağlı olarak işsizlik sigortasına katılabilecek bazı kişiler de vardır. Örneğin; belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar ve ay içinde çalışma günü 10 günden az olan, şehir içi toplu taşıma sektöründe veya Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen alanlarda çalışanlar, isteğe bağlı sigorta kapsamına dahil olabilir. Bu kişiler, primlerini kendi maaşlarına dayalı olarak ödeyebilir.

İşsizlik Maaşı Şartları Nelerdir?

İşsizlik maaşı almak için belirli şartlar bulunmaktadır. Öncelikle sigortalının kendi kusuru olmaksızın ve tamamen isteği dışında işsiz kalması gerekmektedir. İş akdinin işveren tarafından İş Kanunu'nda belirtilen haklı nedenlere bağlı olarak feshedilmesi durumunda sigortalı işsizlik sigortasından faydalanamaz. Aynı şekilde işten kendi isteğiyle istifa eden bir çalışan da işsizlik sigortasından yararlanma hakkına sahip değildir.

Sigortalının, iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün içerisinde iş sözleşmesine bağlı olarak çalışmış olması şarttır. Ayrıca son 3 yıl içinde sigortalı adına en az 600 günlük işsizlik sigortası primi ödenmiş olması gerekmektedir. İş sözleşmesi sona eren sigortalının, bu tarihten itibaren en geç 30 gün içinde İŞKUR birimlerine şahsen ya da elektronik ortamda başvuru yapması şarttır.

İşsizlik durumunda maaş için şartlara değinmişken sağlık sigortası konusunda önemli zorunluluklar ve dikkat etmen gereken konulardan da bahsedelim. Genel sağlık sigortası (GSS) çalışma döneminde işveren tarafından ödenirken işten ayrılma, işsizlik döneminde de kişinin kendisinin ödemesi zorunlu bir uygulamadır. GSS ödemeleri yapılmadığı zaman borç birikir, bu nedenle GSS ödemelerini takip etmek oldukça önemlidir. GSS prim borcu nedir detaylarıyla öğrenmek için yazımızı okuyabilirsin.

Bir diğer önemli konuda eğer özel sektör çalışsanıysan muhtemelen şirketin yaptığı grup özel sağlık sigortası poliçen olabilir. İşten ayrılma durumunda özel sağlık sigortandaki hakların devam etmesi ve güvencenin sürmesi için belirli şartlar vardır. Yeniden kendin için özel bir sağlık sigortası yaptırman gerekir. Özel sağlık sigortası işten ayrıldıktan sonra ne kadar devam eder merak ediyorsan ilgili yazımızı okuyabilirsin. 

İşsizlik Maaşı Primi Nasıl Hesaplanır?

İşsizlik sigortası primi, sigortalı çalışanların brüt maaşı üzerinden hesaplanır. İşsizlik sigortası prim oranı; sigortalı çalışan için %1, işveren için %2 ve devlet için %1'dir. Sigortalı, işveren ve devlet, sigortalı kişinin maaşına orantılı bir şekilde prim öder. Bu primler her ay işsizlik sigorta fonuna aktarılır. İşsizlik sigortası priminin hesaplanması için sigortalının brüt maaşı belirli oranlarla çarpılır. Her bir pay ayrı ayrı hesaplanır.

Anlaşılması için örnek olarak düşük ve rahat hesaplabilir bir tutardan başlayalım. Hesaplama yapmak isteyenler aynı mantık üzerinden kendi brüt maaşlarına göre tutarları değiştirebilirler.

Brüt maaşı 20.000 TL olan bir çalışan için işsizlik sigortası primi şu şekilde hesaplanır:

• Sigortalı payı: 20.000 TL x %1 = 200 TL
• İşveren payı: 20.000 TL x %2 = 400 TL
• Devlet payı: 20.000 TL x %1 = 200 TL

Toplam işsizlik sigortası primi: 40 TL (sigortalı) + 80 TL (işveren) + 40 TL (devlet) = 160 TL olur.

İşsizlik Maaşı Ödemeleri Ne Kadar Süreyle Yapılır?

İşsizlik maaşı alma süresi, sigortalının işsizlik sigortası primi ödemiş olduğu gün sayısına bağlı olarak değişir. Şartlar şu şekildedir:

• En az 600 gün sigortalı olarak çalışan ve prim ödeyen kişiler, 180 gün boyunca işsizlik maaşı alabilir.
• En az 900 gün sigortalı olarak çalışan ve prim ödeyen kişiler, 240 gün boyunca işsizlik maaşı almaya hak kazanır.
• En az 1080 gün sigortalı olarak çalışan ve prim ödeyen kişiler, 300 gün süreyle işsizlik maaşı almaya devam edebilir.

İşsizlik Maaşı Başvurusu Nasıl Yapılır?

İşsizlik maaşına başvuru yapmak için iki farklı yöntem bulunmaktadır. İlk seçenek, kişinin en yakın İŞKUR birimine şahsen başvurmasıdır. Başvurunun, geçerli olabilmesi için hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılması gerekmektedir. Diğer bir yöntem ise online başvuru yoluyla www.iskur.gov.tr adresi üzerinden başvuru yapmaktır. Her iki başvuru da işsizlik maaşına hak kazanabilmek için belirli koşulları yerine getirmiş olmayı gerektirir.

İşsizlik Maaşı Ödemeleri Ne Zaman Başlar?

İşsizlik sigortası ödemesi için başvurular, başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. Ödemeler, her ayın 5’inde yapılmaktadır. Sigortalı işsizlerin banka hesaplarına (IBAN) transfer edilir. Eğer kişilerin banka hesap numarası kuruma bildirilmemişse, ödemeler PTTBank aracılığıyla yapılmaktadır. 

İşsizlik Maaşı Nasıl Dondurulur?

İşsizlik maaşı alırken kişinin tekrar işe girmesi durumunda maaşın durumu iki farklı şekilde ele alınır. İlk durumda, işsizlik maaşı alan kişi yeni bir sigortalı işe girerse, maaşın kalan kısmı dondurulur ancak haklar devam eder. Bu durumda kişi, yeni iş yerinden kendi isteğiyle ayrılarsa bile önceden kazanmış olduğu işsizlik maaşını almaya devam edebilir. Diğer bir durumda ise kişi tekrar işe girer. İş sözleşmesi, işsizlik sigortasına hak kazanma şartlarını sağlayacak şekilde kişinin kendi isteği dışında sona ererse, kişi sıfırdan işsizlik sigortasına hak kazanır ve yeni bir işsizlik maaşı ödemesi alabilir.

İşsizlik Maaşı Kesilme Nedenleri Nelerdir?

İşsizlik ödeneği, belirli şartların yerine getirilmesi durumunda alınabilen bir haktır. Ancak bazı durumlarda, işsizlik ödeneği kesilebilir:

• İşsizlik ödeneği alırken İŞKUR tarafından kişiye sunulan iş fırsatlarına ve mesleki gelişim programlarına katılma yükümlülüğü bulunmaktadır. İŞKUR tarafından teklif edilen meslek eğitim ya da işe yerleştirme teklifi haklı bir neden olmaksızın reddedildiğinde ödenek kesilebilir. Ayrıca teklif edilen işin koşullarına yakın olmayan gerekçelerle bu tür teklifleri reddetmek de ödeneğin kesilmesine yol açabilir.
• İşsizlik ödeneği alan sigortalı bir kişi, bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı almaya başlarsa, bu durumda işsizlik ödeneği kesilir. Yaşlılık aylığı, işsizlik sigortasının yerine geçeceği için işsizlik ödeneği bu sebeple sona erer.
• İşsizlik ödeneği almak için başvuru yaptıktan sonra başvurunun yapılmadığı ya da geç yapıldığı durumlarda da ödeneğin kesilmesi söz konusu olabilir. İşsizlik ödeneği almak için başvuru süresi, hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gündür. Bu süre içinde başvurulmazsa, ödenek hakkı kaybedilir.
• İşsizlik ödeneği alırken herhangi bir işte sigortalı olarak çalışmaya başlamak, ödeneğin kesilmesine neden olur. Çalışmaya başlayanların İŞKUR'a bu durumu bildirmesi önemlidir.